Opšte dobro, javni interes i zajedničko: konceptualna razgraničenja u istorijskoj perspektivi i savremene dileme

Abstract

Rad se bavi preciznijim određivanjem pojmova opšteg dobra, javnog interesa i zajedničkog sagledavajući njihovu upotrebu u političkoj filozofiji i političkim naukama u istorijskoj perspektivi. Opšte dobro je od davnina bila jedna od ključnih tema moralne i političke filozofije. Danas se kao sinonim za termin opšteg dobra često koristi pojam javnog interesa. Ipak, nastojaćemo da pokažemo da oni nose donekle drugačije značenje. Skorašnji značajan odjek dugovekovne debate o opštem dobru može se prepoznati u raspravama oko pojma zajedničkog (eng. commons) koji se odnosi na kulturne, materijalne i intelektualne resurse na čije korišćenje pravo polažu svi članovi određene zajednice. Sva tri pojma pomažu dubljem razumevanju dobrobiti zajednice i načina da se ta dobrobit ostvari, iako proučavani autori u svojim teorijama različito naglašavaju značaj kolektiviteta ili individue. Pojam opšteg dobra se, posebno za predmoderne mislioce, odnosio na dobro zajednice iz kojeg sledi dobro njenih članova, pa se stoga pozivanje na interese pojedinaca smatralo nemoralnim. Kasnije, s razvojem koncepta javnog interesa, pojedinac je postavljen u centar promišljanja, a dobrobit zajednice dovedena u vezu sa onim što je u interesu njenih članova. Naposletku, pojam zajedničkog vraća kolektivitet u igru, a „zajedništvo“ postaje ključni termin u rešavanju pitanja degradacije i održivosti širokog spektra dobara.

The paper endeavours to offer a closer definition of the concepts of common good, public interest and the commons, analysing their usage in a contemporary and historical perspective. The common good has been one of the key subjects of moral and political philosophy since ancient times. Today, the term public interest is often used as a synonym for the term common good. However, we will try to show that they carry a somewhat different meaning. A recent significant echo of the long-standing debate on the common good can be recognized in the discussions surrounding the concept of commons, which refers to cultural, material and intellectual resources to which all members of a community claim the right to use. All three notions contribute to a deeper understanding of community well-being and the way to realize that well-being. However, authors that are studied in the paper emphasize differently the importance of the collectivity and the individual in that process. The concept of the common good, especially for pre-modern thinkers, refers to the good of the community from which follows the good of its members, while the appealing to the interests of individuals is considered immoral. Later, with the development of the concept of public interest, the individual is placed in the centre of consideration, and the well-being of the community is brought into relation with what is in the interest of its members. Ultimately, the notion of the commons brings the collectivity back to focus, and “togetherness” becomes a key term in addressing the issues of degradation and sustainability of a wide range of goods.