Ekonativizam i aproprijacija zelene politike: kontroverze u vezi sa otvaranjem rudnika litijuma Rio Tinto u Loznici i prestankom rada termoelektrane Pljevlja

Abstract

U članku se tumače nalazi uporedne etnografske studije o sociokul-turnim implikacijama najavljenog otvaranja rudnika litijuma Rio Tinto u Loznici u Srbiji i gašenja termoelektrane Pljevlja u Crnoj Gori. U oba konteksta, koji su kontinuirano na ivici velike društvene konfrontaci-je, narativ je vođen populizmom zasnovanim na poricanju nauke s jedne strane i ekonativizmu sa druge. Uočava se snažan narativni na-boj koji je argument odgurnuo od konvencionalnog skupa ciljeva ze-lene politike – očuvanja životne sredine, pacifizma, poštovanja ljud-skih i manjinskih prava – u nacionalističko-apokaliptični idiom, inače uobičajen u srpskom i crnogorskom društvu. Stavljanje na stranu po-tlačenih/proučavanih tipična je tehnika antropologije kao kulturne kritike. Naša strategija istraživanja zasnovana je na pretpostavci da se kulturno-kritički ciljevi ne moraju ostvarivati kulturno- kritičkim sred-stvima, pa smo se odlučili da umesto toga uključimo zainteresovane strane, pristup koji je već doveo do izvesnog uspeha u uporedivim slučajevima zapaljivih društvenih sporova kao što su međuetnički razdori u pogledu očuvanja kulturnog nasleđa manjina. Međutim, ta-kav rezultat se u ovoj situaciji pokazao nemogućim, dok su nalazi dosadašnjih etnografskih istraživanja prilično sumorni. Zelena politi-ka je danas ugrožena stalnim nacionalističkim prisvajanjem, baš kao što su liberalni, demokratski i proevropski ciljevi bili predmet nacio-nalističkog prisvajanja od ranih 2000-ih u uzaludnom pokušaju da se prilagode duboko retradicionalizovanom društvu. U dogledno vreme, antikorporativno koketiranje sa ekonativističkim narativom, koji u javnosti proizvodi antirazvojne posledice, trebalo bi da uzme u obzir činjenicu da dovodi u pitanje ne samo razvoj već i osnovne ciljeve Otvorenog društva.

The article outlines the conclusions of comparative ethnographic research on the so-cio-cultural ramifications of the Rio Tinto lithium mine’s announced opening in Lozni-ca, Serbia, and the shutdown of the Pljevlja thermal power plant in Montenegro. In both contexts on the verge of major societal conflict, the narrative is driven by popu-lism based on scientific denialism on the one hand and econativism on the other. There is a powerful narrative charge that has moved the debate away from the standard set of green policy aims - environmental conservation, pacifism, respect for human and minority rights - and into a nationalist-apocalyptic idiom otherwise prevalent in Ser-bian and Montenegrin culture. Our research strategy is based on the assumption that culturally critical goals do not have to be achieved through culturally critical means, so we decided to involve stakeholders instead, a strategy that has already resulted in some success in comparable cases of flammable social disputes such as inter-ethnic strife. However, in this case, such a goal turned out impossible to achieve, and the outcomes so far were fairly bleak. Green politics is under threat from nationalist ap-propriation, much as liberal, democratic, and pro-European aims have been the target of nationalist appropriation since the early 2000s in a vain attempt to adapt to a pro-foundly re-traditionalized society. Anti-corporate flirting with the econativist narra-tive, which has anti-development effects in public, should consider the fact that it calls into question not just development but also the fundamental ideals of the Open Society.