Srpsko-albanski odnosi u socijalističkoj Jugoslaviji: protesti na Kosovu i teret sistemske legitimizacije

Abstract

U ovom radu ćemo nastojati da ispitamo u kojoj meri je egalitaristički rečnik jugoslovenskog socijalizma bio u stanju da ponudi alternativni okvir za interpretaciju savremenih srpsko-albanskih odnosa. Inicijalna hipoteza polazi od toga da je jugoslovenska elita – usled eksperimentalnog karaktera samoupravnog socijalizma koji je podrazumevao određene kompromise sa liberalnim kapitalizmom – bila strukturalno prinuđena da sistematično negira socijalni aspekt demonstracija koje su na Kosovu odvijale tokom 1968, 1981. i 1988 godine. Primenom kritičke analize diskursa na štampane medije (Politika, Večernje novosti i Borba), pokušaćemo da pokažemo kako je vladajuća nomenklatura složene političko-ekonomske aspekte bunta isključivo tretirala kao izraz nacionalizma. Ova diskurzivna strategija je samim akterima sugerisala da je nacionalizam zajednički imenitelj za ekonomsku, političku i etničku jednakost. Krajnje posledice ovakvih diskurzivnih redukcija će biti prikazane kroz analizu medijskog izveštavanja sa demonstracija na Kosovu i mitinga „Bratstva i jedinstva“ u Beogradu 1988. godine, gde je primetno zatvaranje prostora za ne-nacionalističko tumačenje bilo koje vrste socijalnog bunta, ali i postepeno odustajanje aktera od artikulisanja sopstvenog iskustva nepravde u socijalnom ključu.

In this paper we examine to which extent was egalitarian vocabulary of Yugoslav socialism able to provide an alternative framework for interpretation of Serbian-Albanian relations. Our initial hypothesis is that – due to the experimental nature of Yugoslav self-management socialism, which implied certain compromises with liberal capitalism – the Yugoslav elite was structurally bound to systematically negate the social aspect of protests that took place in Kosovo in 1968, 1981 and 1988. Using critical discourse analysis on daily newspapers (Politika, Večernje novosti and Borba), we show how the nomenclature treated the complex social-political aspects of the social uprisings exclusively as a manifestation of nationalism. To the actors involved, this discursive strategy suggested that nationalism is a common denominator for economic, political and ethnic equality. Final consequences of these discursive strategies will be shown through analysis of media coverage of protests in Kosovo and the “Brotherhood and Unity” meeting that took place Belgrade in 1988, wherein we can see that there is little space left for non-nationalistic interpretation of any kind of social uprising, both in media and actors’ perspective.