Ruralno-urbana polarizacija i demokratsko nazadovanje u Srbiji

Abstract

Globalno demokratsko nazadovanje poslednjih decenija je u različitim kontekstima širom sveta bilo praćeno procesima društvene i političke polarizacije. Populistička retorika podela na “nas” i “njih” je podsticala polarizaciju oko već postojećih ili novih dimenzija. U jednom broju slučajeva, mobilizacija glasača odvijala se oko geografski i statusno određenih vrednosti i interesa, koji bi se mogli svesti na već postojeće razlike između gradskog i seoskog stanovništva. Razlike između birača u urbanim i ruralnim sredinama nisu u svim zemljama podjednako duboke, ali je potencijal za polarizaciju koja vodi demokratskom nazadovanju veći kada se kroz njih prelamaju ekonomska marginalizacija, posebno u procesima ekonomske tranzicije, kao i sukobi oko liberalnih i konzervativnih vrednosti. Cilj ovog rada je da ispita da li je u Srbiji, državi koja u poslednjoj deceniji prolazi kroz naglo demokratsko nazadovanje, moguće identifikovati obrasce urbano-ruralne polarizacije. U empirijskom delu rada prvo se analizira polarizacija kroz izborno ponašanje u periodu od izbora 2012. do 2022. godine, korišćenjem podataka o glasanju na nivou biračkih mesta u gradskim i seoskim sredinama. Da bi se kontrolisala ostala objašnjenja izbornog ponašanja, u drugom delu se analiziraju stavovi birača, koristeći podatke iz anketnih istraživanja u periodu od 2012. do 2022. godine. Konačno, da bi se razumeli mehanizmi koji podstiču polarizaciju, u trećem delu se analiziraju strategije aktera iz partija vlasti i opozicije u ovom periodu, kroz najvažnije ilustrativne slučajeve zastupanja interesa i vrednosti seoskih, odnosno gradskih birača. Preliminarni zaključci ovog rada trebalo bi da, koristeći podatke iz Srbije, informišu i podstaknu širu debatu o različitim oblicima političke polarizacije u državama koje prolaze kroz demokratsko nazadovanje, ali i o mogućim mehanizmima depolarizacije.